Το έργο DIGITAL-IN, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus +, είναι αφιερωμένο στη γεφύρωση του ψηφιακού χάσματος που επηρεάζει βασικές ευάλωτες ομάδες, δηλαδή ηλικιωμένους και ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων. Υλοποιήθηκε σε πέντε χώρες της ΕΕ — την Κύπρο, την Ελλάδα, τη Λιθουανία, την Ισπανία και την Ιταλία— το έργο αποσκοπεί στην προώθηση της ψηφιακής ένταξης με τον εντοπισμό ελλείψεων δεξιοτήτων, την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών φραγμών και τη στήριξη της ανάπτυξης λύσεων με επίκεντρο τον εκπαιδευόμενο στην ψηφιακή εκπαίδευση ενηλίκων.
Τα συμμετέχοντα ιδρύματα κάθε χώρας είναι:
- Πρόγραμμα E-learning του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ελλάδα
- EMIT Feltrinelli ETS, Ιταλία
- InterCollege, Κύπρος
- Magtel Foundation, Ισπανία
- T.O.R.O. Training, Λιθουανία
Η παρούσα σύνοψη παρουσιάζει τα βασικά πορίσματα των εθνικών εκθέσεων ανάλυσης αναγκών που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του έργου DIGITAL-IN, μιας πρωτοβουλίας Erasmus + που επικεντρώνεται στη βελτίωση της ψηφιακής ένταξης των ηλικιωμένων και των ιδιοκτητών μικρών επιχειρήσεων σε πέντε χώρες της ΕΕ. Οι εκθέσεις συντάχθηκαν από εθνικούς εταίρους του έργου και αντιπροσωπεύουν το παραδοτέο 2.1 αυτού.
Στόχοι του έργου και ερευνητική προσέγγιση
Πρωταρχικοί στόχοι του DIGITAL-IN είναι η δημιουργία ενός ισχυρού και ευέλικτου πλαισίου για την παροχή ψηφιακών δεξιοτήτων και ο σχεδιασμός ενός σπονδυλωτού κύκλου μαθημάτων για τον ψηφιακό γραμματισμό, προσαρμοσμένου στις ανάγκες των ψηφιακά ευάλωτων ομάδων. Σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες, το έργο ακολούθησε κοινή μεθοδολογία που συνδύαζε έρευνα τεκμηρίωσης, διεξοδικές συνεντεύξεις με ενδιαφερόμενα μέρη και στοχευμένες έρευνες με ηλικιωμένους και ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων. Μολονότι ο ερευνητικός σχεδιασμός ήταν εναρμονισμένος, η εφαρμογή διέφερε. Η Ισπανία, για παράδειγμα, διεξήγαγε εκτενή γύρο συνεντεύξεων και με τις δύο ομάδες, ενώ άλλες χώρες έδωσαν μεγαλύτερη έμφαση στη χαρτογράφηση πολιτικής ή στη διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Εθνικά πλαίσια και ψηφιακή ετοιμότητα
Τα εθνικά πλαίσια διαφέρουν σημαντικά όσον αφορά την ψηφιακή ωριμότητα και ετοιμότητα. Η Ισπανία κατέχει υψηλή θέση στον δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας (DESI), ωστόσο εξακολουθεί να εντοπίζει κρίσιμες προκλήσεις όσον αφορά την προσέγγιση των ηλικιωμένων και των πολύ μικρών επιχειρήσεων. Η Κύπρος και η Ελλάδα, εν τω μεταξύ, παραμένουν κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ όσον αφορά τις βασικές ψηφιακές δεξιότητες, γεγονός που καταδεικνύει την ανάγκη για ολοκληρωμένες εθνικές στρατηγικές και ισχυρότερη συμμετοχή σε επίπεδο βάσης. Οι εθνικοί δείκτες της Ιταλίας δείχνουν άνιση υιοθέτηση της ψηφιακής τεχνολογίας μεταξύ των περιφερειών, ιδίως στις αγροτικές και τις νότιες περιοχές, ενώ η Λιθουανία παρουσιάζει μετρίως καλές επιδόσεις συνολικά, αλλά έχει σημειώσει σημαντική επιβράδυνση της προόδου τα τελευταία χρόνια, ιδίως όσον αφορά την ανάπτυξη ψηφιακών υποδομών.
Βασικά πορίσματα: Ηλικιωμένοι και ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων
Παρά τις εν λόγω συγκυριακές διαφορές, και οι πέντε εκθέσεις επιβεβαιώνουν την ευπάθεια των ηλικιωμένων και των ιδιοκτητών μικρών επιχειρήσεων έναντι της επιτάχυνσης του ψηφιακού μετασχηματισμού. Οι ηλικιωμένοι συχνά εκφράζουν ανησυχία σχετικά με τη χρήση της τεχνολογίας και δυσκολεύονται με βασικά ψηφιακά καθήκοντα. Σε χώρες όπως η Κύπρος και η Ιταλία, σημαντικό ποσοστό των ηλικιωμένων που απάντησαν δεν είχαν χρησιμοποιήσει ποτέ ψηφιακές συσκευές ανεξάρτητα. Τα στοιχεία της Λιθουανίας υπογραμμίζουν περαιτέρω το χάσμα μεταξύ των γενεών, με μόλις το 57,1 % των ατόμων ηλικίας 65-74 ετών να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο το 2022. Αντιθέτως, η Ισπανία ανέφερε ότι πολλοί ηλικιωμένοι πολίτες είχαν συναντήσει ψηφιακά εργαλεία, αλλά δεν είχαν εμπιστοσύνη και συνέπεια στην χρήση τους, τονίζοντας την ανάγκη για επαναλαμβανόμενη πρακτική διδασκαλία. Στην Ελλάδα, η αγροτική απομόνωση εμβαθύνει τον αποκλεισμό των ηλικιωμένων πληθυσμών που συνήθως βασίζονται σε μέλη της οικογένειας για ψηφιακές αλληλεπιδράσεις.
Για τους ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων, τα πορίσματα αποκαλύπτουν τόσο φιλοδοξία όσο και κενά. Στην Ελλάδα και την Ιταλία, πολλές πολύ μικρές επιχειρήσεις δεν διαθέτουν ακόμη βασική διαδικτυακή παρουσία, γεγονός που περιορίζει την ανταγωνιστικότητά τους σε μια ολοένα και πιο ψηφιακή αγορά. Η Ισπανία, ενώ επιδεικνύει ευρύτερη διαθεσιμότητα εργαλείων, αναφέρει ελλείψεις σε τομείς όπως το ψηφιακό μάρκετινγκ, το ηλεκτρονικό εμπόριο και η κυβερνοασφάλεια. Η Λιθουανία παρουσιάζει ισχυρότερη υιοθέτηση ψηφιακών εργαλείων, αλλά μικρότερη συμμετοχή των ΜμΕ στην επίσημη κατάρτιση. Μόνο το 14 % των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι προσφέρουν αναβάθμιση των ψηφιακών δεξιοτήτων στο προσωπικό τους, πολύ κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Στην Κύπρο, τα προσωπικά κίνητρα και η αντιληπτή σημασία αναδείχθηκαν ως καθοριστικοί παράγοντες για το κατά πόσον οι μικροί επιχειρηματίες επενδύουν στην ψηφιακή τους ανάπτυξη.
Στρατηγικές και ορθές πρακτικές
Στο πλαίσιο του έργου επισημάνθηκαν επίσης διάφορες αποτελεσματικές πρακτικές. Στην Ιταλία, η διαγενεακή μάθηση, όπου η καθοδήγηση των νέων αναδείχθηκε ως ελπιδοφόρο μοντέλο. Στην Ισπανία, τα κέντρα πολιτών διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στην προβολή, προσφέροντας άτυπα και προσβάσιμα περιβάλλοντα συμμετοχής. Η Κύπρος ανέδειξε ισχυρή συνεργασία μεταξύ εθνικών παρατηρητηρίων και επιχειρηματικών ενώσεων, ενώ οι μακροχρόνιες εκστρατείες της Λιθουανίας, όπως οι «διαδικτυακές ημερίδες για τους ηλικιωμένους πολίτες», αποδείχθηκαν αποτελεσματικές για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και ευαισθητοποίησης μεταξύ των ηλικιωμένων πολιτών. Η συμπερίληψη θεσμικών φορέων από την Ελλάδα, όπως το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και το Ελληνικό Ακαδημαϊκό Δίκτυα (GRNet), καταδεικνύει περαιτέρω τον τρόπο με τον οποίο η πολιτική και η πρακτική μπορούν να ευθυγραμμιστούν για τη στήριξη της ψηφιακής ενδυνάμωσης.
Συστάσεις πολιτικής
Με βάση αυτές τις πληροφορίες, το έργο DIGITAL-IN συνιστά την ανάπτυξη εθνικών και τοπικών πλαισίων για την παροχή ψηφιακών δεξιοτήτων, τα οποία δίνουν προτεραιότητα στην εξατομίκευση, την προσβασιμότητα και τη μακροπρόθεσμη στήριξη. Ο σχεδιασμός και η παροχή κατάρτισης θα πρέπει να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα κάθε ομάδας και οι διαμεσολαβητές θα πρέπει να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι για την αντιμετώπιση των μαθησιακών αναγκών των ηλικιωμένων ενηλίκων και του επιχειρησιακού πλαισίου των μικρών επιχειρήσεων. Παράλληλα, οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης, ο συντονισμός των ενδιαφερόμενων μερών και η συνεχής αξιολόγηση είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της ποιότητας, της βιωσιμότητας και του ουσιαστικού αντικτύπου.
Συμπέρασμα
Εν κατακλείδι, το DIGITAL-IN καταδεικνύει την αξία μιας τοπικά τεκμηριωμένης αλλά διακρατικά συντονισμένης αντίδρασης στον ψηφιακό αποκλεισμό. Προσαρμόζοντας τις παρεμβάσεις στις πραγματικές ανάγκες των ηλικιωμένων και των ιδιοκτητών μικρών επιχειρήσεων, το έργο όχι μόνο βελτιώνει τις ατομικές ικανότητες, αλλά συμβάλλει στην ευρύτερη κοινωνική συνοχή και οικονομική ανθεκτικότητα. Χρησιμεύει ως αναπαραγώγιμο μοντέλο για άλλες περιφέρειες της ΕΕ που προσπαθούν να δημιουργήσουν κοινότητες χωρίς αποκλεισμούς και με ψηφιακή αυτοπεποίθηση.
Εθνικές εκθέσεις
Στους παρακάτω συνδέσμους μπορείτε να βρείτε τις εθνικές εκθέσεις ανάλυσης αναγκών:
Ελλάδα (Ε. Βεργεζάκης)
Ιταλία (L. Zucchella, G. Hernandez)
Ισπανία (L. Fernandez Rivas, L. Sanchez Ortiz)
Κύπρος (Ν. Κυθρώτης, Ν. Ιωαννίδης)
Λιθουανία (S. Sitnikaite)
