Κάθε χρόνο, η εμβληματική ομιλία της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την «Κατάσταση της Ένωσης» αποτελεί μια ευκαιρία απολογισμού των κυριότερων εξελίξεων στα κράτη-μέλη της ΕΕ, και χάραξης της μελλοντικής πορείας.
Στις 10 Σεπτεμβρίου 2025, η Πρόεδρος της Επιτροπής Ursula von der Leyen, στάθηκε ενώπιον των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και εκφώνησε την ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης του 2025, παρουσιάζοντας τις πρωτοβουλίες, τις προκλήσεις και τις κορυφαίες προτεραιότητες στην ευρωπαϊκή ατζέντα.
Η ανταγωνιστικότητα ως θεμέλιος λίθος μιας ισχυρής Ευρώπης
Η ανταγωνιστικότητα, η οποία κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια, αποτέλεσε βασικό άξονα στην ομιλία της Προέδρου. Όπως επισημαίνεται και στις εκθέσεις Draghi και Letta, η ανταγωνιστικότητα είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία της ΕΕ και ενισχύει την ικανότητα της να ευδοκιμεί σε ένα μεταβαλλόμενο οικονομικό και γεωπολιτικό περιβάλλον. Η Πρόεδρος Ursula von der Leyen τόνισε χαρακτηριστικά:
«Όσον αφορά την ψηφιακή και καθαρή τεχνολογία, πρέπει να είμαστε ταχύτεροι, εξυπνότεροι και πιο Ευρωπαίοι».
Οι ψηφιακές και καθαρές τεχνολογίες είναι κρίσιμες για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Μαζικές επενδύσεις σε αυτούς τους τομείς ενισχύουν τη δυνατότητα της ΕΕ να ηγηθεί σε καινοτόμες τεχνολογίες που αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις του σήμερα και του αύριο. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας και το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» αποτελούν βασικά εργαλεία για τη στήριξη της καινοτομίας και την ενίσχυση επενδύσεων και βιώσιμων συμπραξιών.
Υλοποίηση της Ενιαίας Αγοράς και της Κοινωνικής Οικονομίας της ΕΕ
Η Πρόεδρος δήλωσε «μόνο ό,τι μετριέται, γίνεται», ανακοινώνοντας την πρόθεση της Επιτροπής να παρουσιάσει έναν οδικό χάρτη για την Ενιαία Αγορά έως το 2028. Ο στόχος είναι να εξορθολογιστούν οι επενδύσεις στις βασικές καθαρές και ψηφιακές τεχνολογίες, και να ενισχυθεί η «πέμπτη ελευθερία» της ΕΕ: η γνώση και η καινοτομία.
Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), τα εσωτερικά εμπόδια στην ΕΕ ισοδυναμούν με δασμούς 45% στα αγαθά και 100% στις υπηρεσίες. Η Ενιαία Αγορά στην Ευρώπη παραμένει ελλιπής, ιδίως στους τομείς της ενέργειας, των χρηματοοικονομικών και των τηλεπικοινωνιών.
Νέα σύνορα: κλιμάκωση της καινοτομίας
Τα προγράμματα «Ψηφιακή Ευρώπη» και «Ορίζων Ευρώπη» έχουν ενισχύσει την ικανότητα της ΕΕ να καινοτομεί και να παραμένει ανταγωνιστική σε παγκόσμια επίπεδο. Το 2024, οι ευρωπαϊκές εταιρείες ξεπέρασαν τις αντίστοιχες αμερικανικές και κινεζικές στον ρυθμό αύξησης των επενδύσεων σε Έρευνα & Ανάπτυξη, αντιστρέφοντας μια δεκαετή τάση. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες για την ενίσχυση της ικανότητας των νεοφυών επιχειρήσεων να επεκταθούν και να καινοτομήσουν.
Παρόλο που η Ευρώπη είναι η γενέτειρα των ιδεών και φιλοξενεί πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις με υψηλό δυναμικό αποδοτικότητας σε βασικούς τομείς —από την ΤΝ έως τη βιοτεχνολογία— η έλλειψη επιχειρηματικών κεφαλαίων συχνά οδηγεί σε εξάρτηση από εξωευρωπαϊκούς επενδυτές. Για να διασφαλιστούν ο πλούτος, οι θέσεις εργασίας και η τεχνολογική κυριαρχία της ΕΕ, η Επιτροπή σχεδιάζει τη δημιουργία ενός Ταμείου για την επεκτεινόμενη Ευρώπη, ύψους πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ, για επενδύσεις σε αναπτυσσόμενες εταιρείες κρίσιμων τεχνολογιών, σε συνεργασία με ιδιώτες επενδυτές.
Παράλληλα, οι ρυθμιστικές απλουστεύσεις που προωθεί η Επιτροπή είναι καθοριστικής σημασίας και διαπερνούν οριζόντια όλες τις προτεραιότητές της. Η δημιουργία ενός πιο φιλικού προς τις επενδύσεις περιβάλλοντος αναμένεται να ενισχύσει την ελκυστικότητα της Ευρώπης για τις επιχειρήσεις. Ήδη, η Επιτροπή έχει προτείνει έξι πακέτα απλουστευτικών μέτρων τύπου «omnibus», ενώ επίκεινται και νέα, συμπεριλαμβανομένων ειδικών παρεμβάσεων για τον ψηφιακό τομέα, με στόχο τη διευκόλυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Συνολικά, η πρωτοβουλία αυτή αναμένεται να οδηγήσει σε ετήσια εξοικονόμηση 8 δισ. ευρώ μέσω της μείωσης της γραφειοκρατίας.
Σύμφωνα με την Πρόεδρο της Επιτροπής Ursula von der Leyen, «για να προστατεύσουμε τις θέσεις εργασίας, πρέπει να διευκολύνουμε τις επιχειρήσεις στην Ευρώπη».
Ποιοτικές δεξιότητες για ποιοτικές θέσεις εργασίας
Η ενίσχυση των δεξιοτήτων, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης είναι καθοριστικής σημασίας για τη διαμόρφωση των κατάλληλων προϋποθέσεων που οδηγούν σε ποιοτικές θέσεις εργασίας και στη βελτίωση της ζωής σε όλη την Ευρώπη. Οι πολίτες αποτελούν το θεμέλιο της ευρωπαϊκής οικονομίας, καθώς η εργατικότητά τους, το ταλέντο και οι δεξιότητές τους ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα. Σήμερα, αυτή η ανταγωνιστικότητα εκδηλώνεται μέσα από την τεχνογνωσία, τις ικανότητες και την εμπειρογνωμοσύνη στον εργασιακό τομέα.
Οι πρόσφατες εξελίξεις ανέδειξαν την ανάγκη για ποιοτικές θέσεις εργασίας που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της σύγχρονης, τεχνολογικά εξελισσόμενης οικονομίας. Οι προτεραιότητες της Επιτροπής τα τελευταία χρόνια αντικατόπτριζαν αυτή την ανάγκη, μέσω δράσεων στο πλαίσιο της Στρατηγικής για την Ένωση Δεξιοτήτων (συμπεριλαμβανομένου του στρατηγικού οδικού χάρτη για την εκπαίδευση στους τομείς STEM, και του Σχεδίου Δράσης για τις βασικές δεξιότητες), με στόχο την ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου στην Ευρώπη και την επιτάχυνση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ. Η Πρόεδρος von der Leyen ανακοίνωσε την πρόθεση της Επιτροπής για θέσπιση Νόμου για την ποιότητα των θέσεων εργασίας, τονίζοντας πως πρόκειται για ένα «ζήτημα βασικής κοινωνικής δικαιοσύνης». Παράλληλα, το προσωπικό της Επιτροπής επεξεργάζεται μια φιλόδοξη στρατηγική για την καταπολέμηση της φτώχειας και την εξάλειψη αυτής από την ευρωπαϊκή ήπειρο έως το 2050.
Απελευθέρωση του δυναμικού των ψηφιακών τεχνολογιών
Ένα ακόμη βασικό σημείο της ομιλίας αφορούσε την απελευθέρωση του δυναμικού των ψηφιακών τεχνολογιών, όπως η ΤΝ ή η κβαντική τεχνολογία. Όπως σημείωσε η Πρόεδρος: «Μια ευρωπαϊκή ΤΝ είναι ζωτικής σημασίας για την ανεξαρτησία μας».
Η Ευρώπη επιδιώκει να πρωταγωνιστήσει στο επόμενο κύμα τεχνολογικών καινοτομιών, ιδίως στους τομείς της ΤΝ, της υπολογιστικής υψηλών επιδόσεων και της κβαντικής τεχνολογίας. Δεν πρόκειται για νέα φιλοδοξία: τον Φεβρουάριο του 2025, η Πρόεδρος της Επιτροπής παρουσίασε το InvestAI, μια πρωτοβουλία για την κινητοποίηση ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων στην ΤΝ ύψους έως 200 δισ. EUR. Στο επίκεντρο αυτής της πρωτοβουλίας βρίσκεται η μαζική επένδυση σε Gigafactories ΤΝ που προβλέπονται στο Σχέδιο Δράσης για την ήπειρο της ΤΝ. Η Ατζέντα Καινοτομίας της ΕΕ διαδραματίζει βασικό ρόλο στον συντονισμό όλων των σχετικών προσπαθειών.
Η πρωτοβουλία για τα Gigafactories ΤΝ, εξοπλισμένα με περισσότερους από 100.000 προηγμένους επεξεργαστές, αναμένεται να στηρίξει την καινοτομία των νεοφυών και επεκτεινόμενων επιχειρήσεων που αναπτύσσουν μοντέλα ΤΝ επόμενης γενιάς. Από τον Δεκέμβριο του 2024, έχουν επιλεγεί 13 εγκαταστάσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη για τη δημιουργία εργοστασίων, τα οποία θα φέρουν σε επαφή υπερυπολογιστές της ΕΕ, μεγάλες υποδομές δεδομένων, κέντρα κατάρτισης, πανεπιστήμια, νεοφυείς επιχειρήσεις και ανθρώπινο δυναμικό, δημιουργώντας ένα ισχυρό οικοσύστημα καινοτομίας. Τα προηγούμενα επιτεύγματα σε αυτόν τον τομέα, όπως η υιοθέτηση του Ευρωπαϊκού Νόμου για την ΤΝ, η ανάπτυξη ενός ισχυρού δικτύου υπερυπολογιστών και η δημιουργία κοινών ευρωπαϊκών χώρων δεδομένων, στηρίζουν αυτό το εγχείρημα. Η ανταπόκριση του ιδιωτικού τομέα ήταν εντυπωσιακή, με κορυφαίες ευρωπαϊκές εταιρείες να ηγούνται της συλλογικής ευρωπαϊκής προσπάθειας για την κατάκτηση ηγετικής θέσης στην καινοτομία.
Παράλληλα με την ΤΝ, οι κβαντικές τεχνολογίες αναμένεται να φέρουν επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος αντιμετωπίζει πολύπλοκες προκλήσεις, από τη φαρμακευτική καινοτομία έως την ασφάλεια υποδομών ζωτικής σημασίας. Τον Ιούλιο, η Επιτροπή παρουσίασε τη Στρατηγική για την κβαντική Ευρώπη, με στόχο να καταστεί η ΕΕ πρωτοπόρος στον τομέα έως το 2030. Η στρατηγική περιλαμβάνει δράσεις για την ενίσχυση της έρευνας, την ανάπτυξη ισχυρών κβαντικών οικοσυστημάτων, την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων και την καλλιέργεια κατάλληλων δεξιοτήτων.
Περισσότερες λεπτομέρειες και συναφείς τομείς ενδιαφέροντος
Η επιστήμη και ο εγγραμματισμός στα μέσα επικοινωνίας αποτέλεσαν, επίσης, δύο σημαντικά θέματα στην ομιλία της Προέδρου: «Η επιστήμη δεν έχει διαβατήριο […], αλλά είναι το πολυτιμότερο αγαθό». Η εξαγγελθείσα δέσμη μέτρων «Επιλέξτε την Ευρώπη» προβλέπει επένδυση 500 εκατ. EUR για την προσέλκυση και διατήρηση επιστημονικών ταλέντων στην ΕΕ.
Στον τομέα του εγγραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας, θα δοθεί προτεραιότητα μέσω ειδικού προγράμματος, στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των μέσων και την προώθηση της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας, που αποτελούν θεμέλια της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Επιπλέον, το 2026 αναμένεται να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού και των κακόβουλων αλγορίθμων που στοχεύουν σε παιδιά και εφήβους, συμπεριλαμβανομένων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα συγκροτήσει ομάδα εμπειρογνωμόνων έως το τέλος του 2025, η οποία θα εισηγηθεί την κατάλληλη ευρωπαϊκή προσέγγιση.
Θέλετε να μάθετε περισσότερα;
Μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κατάσταση της Ένωσης και να παρακολουθήσετε ολόκληρη την ομιλία της Προέδρου Ursula von der Leyen για το 2025.
Αναδημοσίευση κειμένου: “A new Europe must emerge”: our key takeaways from Ursula von der Leyen’s 2025 SOTEU address, Created by Galina MISHEVA
Επιμέλεια μετάφρασης: Εθνική Συμμαχία για τις Ψηφιακές Δεξιότητες & την Απασχόληση
